Αζρέπ – Αρμένικα Χατσκάρ
Το χωριό όπου βρίσκεται η ‘πέτρα- άγκυρα’ ονομάζεται Αζρεπ. Κατά την διάρκεια της διαδρομής μας προς το χωριό αυτό είχα μεγάλη αγονία και περιέργεια για το τι θα συναντήσω εκεί. Κάτι με έκανε να αισθάνομαι περίεργα για το μέρος αυτό. Το αυτοκίνητο μας σταμάτησε ακριβώς μπροστά από την πέτρα αυτή. Κατεβαίνοντας στάθηκα για λίγο και αισθάνθηκα ότι πατάω πάνω σε έδαφος που κάποτε κατοικούσαν Αρμένιοι. Η πέτρα αυτή είναι τυπικότατο Αρμένικο Χατσκάρ, με την διαφορά ότι δεν είναι στολισμένο με τα κλασικά διακοσμητικά καλλιτεχνήματα όπως συνηθίζεται.
Κοιτάζοντας τριγύρω μου παρατηρώ ένα σημείο στο βάθος όπου διάφορες πέτρες είναι τοποθετημένες στην σειρά όπως στα νεκροταφεία. Πλησιάζοντας στο σημείο εκείνο συνειδητοποιώ ότι όλη αυτή η περιοχή είναι όντως ένα τεράστιο νεκροταφείο και οι πέτρες αυτές είναι ταφόπλακες. Βρισκόμαστε υπό την σκιά του Αραράτ και από το σημείο αυτό διακρίνει κανείς ολοκάθαρα την κορυφή του. Εκεί όπου βρισκόμουνα χθες. Άρχισα να περιφέρομαι στην περιοχή, σχεδόν χαμένος μέσα στα ανάμικτα συναισθήματά μου, και άρχισα να παίρνω φωτογραφίες. Κάτοικοι της περιοχής με πλησιάσανε και άρχισαν να μου λένε ‘ όχι φωτογραφίες, όχι φωτογραφίες’. Συνέχισα να περιφέρομαι σοκαρισμένος.
Σε μια άκρη του νεκροταφείου οι κάτοικοι της περιοχής είχαν στήσει τις παράγκες τους. Παρατήρησα ότι είχαν χρησιμοποιήσει τις ταφόπλακες αυτές για να φτιάξουν φράχτες γύρω από τις ‘κατοικίες’ τους όπως και τους τοίχους αυτών, χωρίς κανέναν σεβασμό στις ψυχές που είναι θαμμένες μέσα στο χώμα που πατάνε. Κάθε εικόνα που βλέπω είναι σαν μια επιπλέον μαχαιριά στην καρδιά μου. Κοιτάζοντας καθένα από αυτά τα χατσκάρ παρατηρώ ότι ο αριθμός των χαραγμένων σταυρών πάνω τους είναι κάθε φορά διαφορετικός. Μερικά έχουν δύο, τρία, τέσσερα, πέντε σταυρούς. Είναι ξεκάθαρο ότι είναι ομαδικοί αυτοί οι τάφοι. Πιθανότατα εδώ είναι θαμμένες ολόκληρες οικογένειες.
Η απόδειξη ότι εδώ κάποτε κατοικούσαν Αρμένιοι στέκεται μπροστά μου. Ήμασταν οι μόνοι Χριστιανοί που ζήσαμε σε αυτά τα εδάφη κατά την διάρκεια της ιστορίας. Η απόδειξη επίσης ότι ομάδες Αρμενίων έχουν σκοτωθεί στο σημείο αυτό βρίσκεται επίσης μπροστά μου. Οι ομαδικοί τάφοι δεν δημιουργούνται εάν δεν έχουν προηγηθεί ομαδικές δολοφονίες. Οι αποδείξει για την Γενοκτονία του 20ου αιώνα βρίσκονται όλες μπροστά μου.
Σε μερικά από αυτά τα χατσκάρ είναι χαραγμένα ονόματα Αρμένικων οικογενειών. Άλλη μια ωχρή απόδειξη ότι αυτές οι πέτρες δεν είναι ‘πέτρες- άγκυρες’. Υπάρχουν και αλλά χατσκάρ που έχουν χρώματα πάνω τους, σαν κάποιος να προσπάθησε να σβήσει κάθε Αρμένικο ίχνος από πάνω τους, βανδαλίζοντάς τα και καταστρέφοντας κάθε πιθανή απόδειξη ότι αυτά ανήκουν σε Αρμένικους τάφους. Ένα μικρό αγοράκι δίπλα μου έκανε σαν να θέλει να μου δείξει κάτι και μου έλεγε ‘κεμίκ, κεμίκ’. Δεν κατάλαβα αρχικά τι ήθελε και αποφάσισα να τον ακολουθήσω. Σε κάποιο σημείο αντικρίζω κάτι ανοιχτούς τάφους. Ανθρώπινα οστά και κρανία έχουν ανέβει στην επιφάνεια. Το αγοράκι γυρνάει και μου λέει ‘Ερμενί’ (Αρμένιοι, στα τουρκικά)… ήταν η στιγμή που θόλωσαν όλες οι σκέψεις και τα συναισθήματα μέσα μου και άρχισαν να μετατρέπονται σε οργή και θυμό. Πανεύκολα μπορούσαν τα ανθρώπινα αυτά οστά να ανήκαν σε κάποιον πρόγονό μου. Ωστόσο, κράτησα την ψυχραιμία μου. Κάθε φορά που αναφέραμε στους ντόπιους εδώ ότι ήμαστε Αρμένιοι διακρίναμε μια επιθετικότητα στα πρόσωπα τους. Επιτέλους, σας παρακαλούμε, αφήστε τις ψυχές αυτών των ανθρώπων, που είναι θαμμένοι στα πάτρια εδάφη τους, να αναπαυθούν εν ειρήνη.
